Aanwezig zijn in het NU

Niet zo heel lang geleden was ik weer een rondje aan het fietsen in de buurt en zo kwam ik onderweg een jonge vrouw tegen die op het fietspad liep, naast het voetpad. In haar linkerhand duwde ze een kinderbuggy en hield tegelijk de lijn van een hond vast. In haar rechterhand hield ze een mobiele telefoon vast waarbij ze met haar hoofd voorovergebogen, al kijkend naar het scherm, aan het lopen was.

Ik moest haar ontwijken omdat ze niet geheel in een rechte lijn aan het lopen was.

Niet hier

Voor mij was deze vrouw duidelijk niet “hier”, dus niet mentaal aanwezig op de plek waar ze liep. Ze had geen aandacht voor het jongetje in de buggy, ook geen aandacht voor de hond die gelukkig braaf meeliep, geen aandacht voor de omgeving of anderen om haar heen en ook geen aandacht voor zichzelf. Waar haar aandacht wel was, weet ik niet, maar het was zeker niet in het moment.

Trucje van het brein

Ons brein heeft vreemd genoeg niet zo heel veel met het hier-en-nu, het huidige moment. Omdat het brein is geëvolueerd om ons vooral veilig en in leven te houden, heeft het onder andere als taak om problemen en nare ervaringen uit het verleden te vermijden. Het is daarom gericht op het vinden van bewijs dat er niks is dat maar een hint geeft van wat we niet willen.

Daarmee wordt je continu uit het heden getrokken door je mind. Daar hoef je niks voor te doen, dat gaat geheel vanzelf. Ons brein voert ons continu gedachten aan over de situatie(s) waarin we ons bevinden, of waarin we ons hebben bevonden of wellicht nog zullen bevinden. Door ons constant met allerlei situaties bezig te houden, hebben we de illusie dat we onheil kunnen voorkomen, waardoor we denken veilig te blijven.

Het slechte nieuws

Deze manier van leven past niet bij ons moderne bestaan. Het werkte misschien ooit, heel lang geleden, toen we als mensen een nomadisch leven leidden en trokken door gevaarlijke gebieden. Maar anno 2024, waarin we bijna allemaal in een aangeharkt stedelijk gebied wonen, zijn de dagelijkse gevaren van het leven een heel stuk minder.

Ons brein heeft het daar moeilijk mee, want er is eigenlijk weinig werk voor ons brein op het gebied van veilig blijven. Waar ons brein zich tegenwoordig vooral mee bezighoudt, is het uitwerken van allerlei denkbeeldige scenario’s in ons hoofd om ons daartegen te behoeden.

Bijvoorbeeld, wellicht heeft iemand ooit een rotopmerking tegen je gemaakt. Je brein heeft zich nu als taak aangemeten om die persoon te vermijden of misschien wel een hak te zetten. Misschien heb je zelf wel eens iets stoms gedaan of gezegd, en ben je vooral bezig jezelf te monitoren om te zorgen dat je dat nooit meer doet. Je wilt voorkomen dat je de schaamte, die je toen voelde, niet nog eens hoeft te ervaren.

Het kan ook zijn dat je in het verleden iets naars hebt meegemaakt, zoals een liefdesbreuk, en dat je maar niet over die ervaring heen komt. Je wordt steeds teruggeworpen naar het moment dat hij of zij je verliet met de pijn die daarbij hoorde, om je zodoende te waarschuwen om dat niet meer te laten gebeuren. En dan is er nog het scenario dat je alleen maar bezig bent met de toekomst, waarin je allerlei doemscenario’s analyseert om te voorkomen dat ze werkelijkheid worden.

Herken je jezelf in een of meerdere van deze patronen?

Het goede nieuws

Naast de automatische piloot hebben we ook een bewust deel van ons brein. Dat is het stukje dat we kunnen sturen. Zo kunnen we actief kiezen om onze aandacht ergens op te richten via onze zintuigen. Als ik je nu vraag om even om je heen te kijken of de stoel of grond onder je te voelen, dan kan jij dat.

Daarnaast hebben we altijd het huidige moment tot onze beschikking. Tijd is een gek ding. Het bestaat namelijk alleen in ons hoofd. Wat wij het verleden noemen, is voorbij, en wat wij de toekomst noemen is ongewis. Toen je in het verleden was, was je in het “nu” van dat moment. En zodra je iets in de toekomst gaat meemaken, dan ben je ook in het “nu” van dat moment. Het NU is het enige wat echt bestaat.